Gençlik dönemi insanın duygusal ve heyecanlı olduğu zaman dilimidir. Anneler, babalar ve sosyal çevre gençlerin ergenlik döneminde hakim olan duygusal yapısını iyi değerlendirip ona göre onları yetişmelidirler.
Değişen toplum yapısına paralel olarak gençlerin yaşamları ve beklentileri değişmektedir. Kişinin edindiği bilgiye göre davranışında olumlu yönde bir değişim olarak ifade edilen eğitim sürecinin günümüz gençlerinin yaşamında manevi, ahlaki ve fikri olarak kendisini göstermesi için “Günümüz Gençlik ve Beklentileri” hususu gözönünde bulundurarak ona göre bir terbiye metodu uygulanmalıdır. Bu sebeple gençlerimizi yetiştirirken;
1. Gençlerin gönül ve zihin dünyasına olumlu bir şekilde dokunmak: Hz. Peygamber (s.a.s.) gençlere seslenirken, onlarla sohbet ederken ve onların hatalarını düzeltirken şefkat ve rahmetle onların hayatlarına dokunarak gönül ve zihin dünyalarında yer edinmiştir. Enes b. Malik (r.a.), Hz. Peygamber’in (s.a.s.), insanların en güzel ahlaklısı olduğunu belirttikten sonra onun, annesi Ümmü Süleym’i (r.a.) her ziyaretinde, sütten yeni kesilmiş anne bir kardeşi Ebu Numeyr’e, “Yâ Ebâ Numeyr mâ feale’n-nuğayr” (ey Ebu Umeyr! Küçük kuş ne yaptı?) diyerek takıldığını nakleder. (Buhârî, “Edeb”, 112) diğer bir rivayette ise, Nuğayr ölünce, Ebu Umeyr üzülmüştü. Hz. Peygamber (s.a.s.) onu görünce, “Ya Eba Umeyr, Nuğayr’a ne oldu?” diyerek onunla şakalaşmıştı.(bk. Buhârî,, Edeb 112; İbn Mace, Edeb 24). Nuğayr, Ebu Umeyr’in, oynamayı çok sevdiği serçe büyüklüğünde bir kuştur.
Sahabî Şeddad b. el-Hâd’ın (r.a.) anlattığına göre, bir öğle veya ikindi namazında, Hz. Hasan (r.a.) veya Hz. Hüseyin (r.a.)’den biri kucağında olduğu halde cemaatin önüne geçen Hz. Peygamber (s.a.s.) çocuğu yere koyarak namaza başlamış, secde esnasında sırtına binen torununun kendiliğinden inmesini beklediği için secdeyi uzatmıştı. Ne olduğunu merak edip kafasını kaldıran Şeddad (r.a.), Allah Resulü’nün (s.a.s.) sırtında çocuğu görünce tekrar secdesine döndü. Namazın sonunda, uzun secdenin, Resulullah’ın (s.a.s.) başına gelen bir işten veya ona gelen bir vahiyden kaynaklandığı düşüncesiyle sebebini öğrenmek isteyen cemaate Peygamber Efendimiz(s.a.s.), “Hiçbiri değil, oğlum beni binek yaptı, işini bitirmeden acele etmeyi hoş görmedim” karşılığını verdi. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 6 /467) Diğer bir rivayete göre de, bir gün, torunu Hz. Hüseyin’i (r.a.) omzunda taşıdığını gören birisi, “Ey çocuk, bineğin ne güzel” diye seslenince, Allah Resulü (s.a.s.), “O da ne güzel binici” diyerek mukabelede bulundu. (Tirmizî, “Menakıb”, 30)
2. Kişilik ve kimlik arayışı içinde olan gençlerin bu beklentilerini karşılamak için manevi ve ahlaki olarak onları yetiştirecek rol modeller sunulmalı ve onlara örnek olunmak: Gençlik döneminde insanın kişiliğinin oluşumunda ona rehberlik edecek ve rol model olacak güzel ahlaka ve ilim ve irfana sahip örnek şahsiyetlere ihtiyaç duymaktadır. Çünkü kişinin manevi, ahlaki ve fikri gelişiminde sosyal çevrenin etkisi bulunmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.s.) çocuklara rol model olan anne ve babanın çocuğun manevi ve ahlaki kişiliğinin oluşması üzerindeki etkisini hususunda şöyle buyurmaktadır “Her doğan, İslâm fıtratı üzerine doğar. Sonra, anne-babası onu Hristiyan, Yahudi veya Mecusi yapar.” (Buhârî, cenâiz 92; Ebû Dâvut, sünne 17; Tirmizî, kader 5). Kur’an-ı Kerim’de müminlere en güzel rol model Hz. Peygamber (s.a.s.) gösterilmekte olup şöyle buyrulmaktadır Gençlerin kişiliklerini oluşturmasında Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) örnekliğini onlara göstermek için gayret edilmelidir.
3. Gençlerin yeteneklerini ve hobilerini tespit edip ona göre onları yetiştirmek. Allah insanı farklı yeteneklerle yaratmıştır. Gençlik döneminde olan insanın hayata katılması, sosyal bir kişilik kazanması ve topluma faydalı olduğu bilincine sahip olması için gönül ve zihin dünyasında keşfedilmeyi bekleyen yetenek ve hobilerinin tespit edilip ona yetiştirilmesi önemlidir. Nitekim Allah, insanın kendisine yaratılıştan verilen yetilere göre hareket ettiği hususunu şu şekilde ifade etmektedir “De ki: Herkes, kendi mizaç ve meşrebine göre iş yapar.” (İsra, 84)
4. Gençlerin olumsuz davranışlarını kırıcı bir şekilde eleştirmekten önce yapıcı olarak onlara yol göstermek. Gençlik dönemi insanın en duygusal olduğu zaman dilimidir. Bunun için insanın kişiliğini kazanma dönemi olan gençlik zaman diliminde onun gönül ve zihin dünyasına olumlu yönde etkiler bırakmak gerekir. Hz. Peygamber (s.a.s.) genç sahabilerden gördüğü yanlış söz ve davranışları hususunda olanları uyarırken yapıcı ve gönül alıcı bir dil kullanmıştır.
Gençlik dönemi insanın en duygusal olduğu zaman dilimidir. Bunun için insanın kişiliğini kazanma dönemi olan gençlik zaman diliminde onun gönül ve zihin dünyasına olumlu yönde etkiler bırakmak gerekir. Hz. Peygamber (s.a.s.) genç sahabilerden bazen gördüğü veya duyduğu yanlış sözleri ve davranışları hususunda olanları uyarırken yapıcı ve gönül alıcı bir dil kullanmıştır. Enes b. Mâlik (r.a.) anlatıyor: “Peygamber Efendimiz insanların en güzel ahlaklısı idi. Bir gün beni bir işi için göndermek istedi. Ben: Vallahi gitmeyeceğim” dedim. İçimden de Peygamber Efendimizin emrettiği yere gitmek istiyordum. Efendimizin yanından çıktım. Sokakta oynayan çocuklara uğradım. Onlara takılıp kaldım. Aradan epey zaman geçti. Birden Peygamber efendimizin ensemden tuttuğunu gördüm. Hemen ona baktım. Gülümsüyordu. “Ey Enescik! Gönderdiğim yere gittin mi?” dedi. “Evet gidiyorum, ya Rasulallah” dedim.
Enes b. Malik (r.a.) sözlerine devamla demiştir ki: “Resulullah’a (s.a.s) on yıl hizmet ettim. Her işim onun arzu ettiği şekilde olmuyordu. Yaptığım bir şey için “bunu niye böyle yaptın?” Yapmadığım bir şey için de “niye şöyle yapmadın?” demedi. Resûlullah (s.a.s) beni ne dövdü, ne bana kötü bir laf söyledi ne de yüz ekşitti. Bir kere bile bana öf demedi. Beni hiç bir zaman ayıplamadı.” (Ebû Dâvûd, Edeb, 1)
5. Gençlerin manevi, ahlaki ve fikri gelişimine önem verip bu hususta onlara rehberlik yapmak. Yetişkinler, gençlerin yaşamak istediği ve başlangıcında oldukları hayatı yaşamış tecrübeli kişilerdir. Bu sebeple yetişkinler, güncel gençliği tanımak suretiyle hayat tecrübelerini hayata hazırlanan gençlere aktarmalarıdırlar. Onlara dünya ve ahirette fayda sağlayacak temel manevi, ahlaki ve fikri alanda yetiştirmek için gayret sarf edilmelidir. Çünkü gençliğini bu hususlarda yetiştirmeyi ihmal eden bir toplum geleceğini harap eder. Gençlerin, İslam dininin inanç, ibadet, ahlak hakkında bilgisine sahibi olması, öğrendikleriyle amel etmesi ve fikri açıdan kendini geliştirmesi önemlidir. İşte bu meyanda ebeveynlerin ve sosyal çevrenin gençlere yardımcı olması için gayret sarf edilmelidirler.
6. Gençlerin İslam’ın güzel ahlakıyla bezenmeleri için örnek olacak söz ve davranışlarla rehberlik yapmak. İslam, güzel ahlaka dair söz ve davranışları barındırmaktadır. Müslümanlardan da güzel ahlak sahibi olmayı istemektedir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s) hayırlı Müslüman’ın güzel ahlak sahibi olduğu hususunda şöyle buyurmuştur “Sizin en hayırlınız ahlakı güzel olanınızdır.” (Buhârî, Menâkıb, 23) Gençlik döneminde olan çocuklarımızın hayırlı bir kişi olması için güzel ahlak sahibi olmalıdırlar. Bu sebeple yetişkinler olarak ebeveynlerin bu hususta onlara örnek olmaları ve rehberlik yapmaları güzel bir davranış olacaktır.
7. Zanaat ve sanat alanlarında bilgi ve tecrübe sahibi olması için ilgi ve yeteneklerine uygun alanlarda yetişmeleri için destek vermek. Gençlik dönemi insanın çeşitli alanlarda kendini yetiştirme ve geliştirme ihtiyacı duyduğu bir zaman dilimidir. Bu nedenle çocukların verimli ve etkin bir biçimde kendini ifade etmesi için onların ilgili duyduğu ve dini açıdan uygun olan zanaat ve sanata yönlendirilmesi uygun bir davranış olacaktır.
Netice olarak, insanın en verimli, heyecanlı ve duygusal olan zaman dilimi olan gençlik döneminde olan çocuklarımızın manevi, ahlaki, fikri ve zanaat ve sanat alanlarında yetişmeleri için onlara rehberlik edilmeli ve gereken destek verilmektedir. Modern dönemde ve bilişim çağında baş döndürücü bir hızla devam eden hayatta gençlerimizi ilim, irfan, ahlak sahibi ve bir yüce gayeye matuf bir şekilde yetiştirmek hem anne ve babaların ve sosyal çevrenin yapması ve ödün vermemesi gereken bir ulvi vazifedir. Unutulmamalıdır ki, gençliğini ihmal eden geleceğini imha eder.
Rabbimiz! Dili dualı, kalbi imanlı, ahlakı güzel ve hayatı iman ve İslam ile bezenmiş gençlerden oluşan bir gençlik bize nasip eyle.
